Een verslag van ing. R. Vriend, Elektrotechniek, HTS Alkmaar, specialist in digitale beeldtechniek.
Op woensdag 11 november 2015 stuurde het Algemeen Bestuur van Stadsdeel Zuid, voorgezeten door Sebastiaan Capel van D66, een pleitnota naar 102 omwonenden van de Théophile de Bockstraat. In de nota zat een zojuist afgerond licht-onderzoek. Al deze bewoners hadden een bezwaar ingediend tegen de aangepaste, nieuwe vergunning die in Augustus 2015 is verleend voor het plaatsen van Westlandwells.
Westlandwells is een ontwerp voor een serie van 3 permanente video-installaties in de groenstrook langs de straat. Circa 70 klachten gingen over het ontbreken van onderzoek naar het gebruik van stroboscopische beeldeffecten, en het gevaar voor de gezondheid dat dat mogelijk oplevert voor omwonenden of passanten. Onder de bezwaarden zitten twee mensen die werkelijk lijden aan lichtgevoelige epilepsie, zoals bedoeld door het Epilepsiefonds. Ook is er een klacht tegen de komst van het kunstwerk, ingediend door een omwonende huisarts, die erop wijst dat er een risico is op het opwekken van epilepsie-insulten, en een verklaring van een neuroloog, die op het zelfde wijst.
Het stadsbestuur gebruikt het nieuwe lichtonderzoek de volgende dag, op donderdag 12 november 2015, tijdens de hoorzitting van de klachtencommissie van het stadsdeel. Namens het bestuur wordt voor de commissie verklaard dat het kunstwerk Westlandwells “geen lichthinder” zal veroorzaken. Er is “geen sprake van stroboscopische effecten”, verklaart het bestuur van Amsterdam Zuid in haar pleitnota. Deze conclusie wordt gesteld op voorspraak van het door het bestuur ingezette externe projectbureau APPM uit Hoofddorp, dat op zijn beurt het onderzoek weer heeft uitbesteed, aan AV Consulting uit Gouda.
Het is een opvallend harde conclusie, omdat de verklaringen van twee artsen, plus de vele ontvangen bezwaren van omwonenden, de aanleiding waren voor het laten doen van dit lichtonderzoek. Dergelijk onderzoek was tot onvrede van vele omwonenden achterwege gelaten bij het opstellen en goedkeuren van de vergunning die twee maal is verleend, zowel in 2012 als in 2015.
Wat zijn stroboscopische videobeelden eigenlijk?
Zie deze voorbeelden van stroboscopische beeldeffecten op YouTube. Let op deze zijn gevaarlijk voor epilepsiepatiënten. Mogelijk bent u er gevoelig voor zonder dit reeds te weten. Het kan een insult opwekken, of, vaker, gewoon onprettig zijn.
Hoe werkt het, zo’n stroboscopische video?
In een instructievideo van 16 minuten, die onderdeel is van het Blossoms programma van het MIT in Harvard, legt een docent het uit. In het filmpje wordt een draaiende ventilator getoond, die lijkt stil te staan. Het stroboscopische effect veroorzaakt dat het zicht van de kijker wordt beperkt tot slechts enkele frames per seconde. Steeds als de bladen van de ventilator op ongeveer dezelfde stand staan, springt de lamp aan. Voor de toeschouwer lijkt de ventilator in slow motion te draaien. Door videobeelden van snel bewegende objecten of patronen te vertragen, kan hetzelfde effect eenvoudig worden bereikt.
Kunstenaars Femke Schaap and Sjerk Timmer, de ontwerpers van Westlandwells, zijn meesters in het oproepen van deze effecten. Stroboscopisch roterende patronen staan centraal in hun video-installatie Luna Park.
Bij onderstaande video van dit kunstwerk, geldt dat mensen die gevoelig zijn voor beeldpatronen met bepaalde frequenties, de beelden ofwel als fascinerend, ofwel als uiterst onprettig kunnen ervaren, aldus het Epilepsiefonds.
Hier valt over smaak echt niet te twisten, aangezien het effect wordt veroorzaakt in het Limbisch systeem. Daar kun je – helaas voor de patiënten – niet tegen praten.
De omschrijving van Westlandwells is in 2015, na ontvangst van de eerste klachten, aangepast door projectleider Jaap van Bezooijen van APPM uit Hoofddorp.
Bezooijen laat nog wel staan dat de beelden “Opborrelende, geschaalde, en vertraagde waterbeelden” zijn. Verwijderd wordt de verklaring van Femke Schaap, geplaatst in de vergunning van 2012, dat “de door de kunstenaar nagestreefde bewerking ervoor zorgt dat het beeld een ruimtelijke sensatie wordt, hierbij worden vergroting, slow motion en verschil in projectie gebruikt”, “het beeld is hierdoor vervreemdend”.
De ontwerpers van Westlandwells draaien aan de frequentie-knop totdat het een prikkelend beeld oplevert, precies zoals de docent uit de MIT-instructie dat zo mooi illustreert. Westlandwells is een vorm van Psychedelic Art, bedoeld om de kijker in een trance te brengen.
De onderstaande video van WestlandWells werd vertoond tijdens de hoorzitting. Dit gebeurde op initiatief van de jongedame die het bestuur van Amsterdam Zuid vertegenwoordigde. Deze vertoning vond plaats zonder waarschuwing voor de aanwezigheid van stroboscopische beeldeffecten. Dit was wel verstandig geweest, want onder Lichtflitsgevoelig voor bepaalde frequenties, schrijft het Epilepsiefonds: “Soms kunnen (kinderen) zelf aanvallen opwekken, door naar een TV of streeppatroon te kijken. Deze kinderen zijn als het ware in trance”.
“De aanwezigen werden er eindelijk allen stil van”, liet de voorzitster van de klachtencommissie optekenen.
Het epilepsiefonds omschrijft dit fenomeen zo:
Soms kunnen kinderen hun gevoeligheid gebruiken om zelf aanvallen op te wekken door met hun handen met gespreide vingers voor hun ogen te bewegen, met de ogen snel te knipperen of naar een tv of streeppatroon te kijken. Deze kinderen zijn als het ware in trance.
Pleitnota van het Algemeen Bestuur van Amsterdam Zuid
Lichtonderzoek AV Consulting BV uit Gouda
